GORZKA CHWAŁA: Polska i jej los 1918-1939

Gorzka chwała Richarda Watta, bestseller zagraniczny - 3 wydania w USA - to gruntowne, przekonujące i błyskotliwe dzieło historyczne. Autor po raz kolejny zademonstrował niezrównaną zręczność, z jaką odsłania najbardziej skomplikowane zdarzenia historyczne.

Z zaskakującą wirtuozerią i fascynacją Watt opisuje skomplikowane wydarzenia polityczne, które sprawiły, że Polska zginęła jako państwo, odzyskała niepodległość i znowu została zniszczona.

Polska odrodziła się w wyniku pierwszej wojny światowej po ponad stu latach rozbiorów i przelewu krwi i była najważniejszym spadkiem, jaki pozostał po prezydenturze Woodrowa Wilsona i traktacie wersalskim (o którym marszałek Foch proroczo powiedział "rozejm na dwadzieścia lat").

Rzeczpospolita stała się wschodnią rubieżą Europy. W 1920 roku bohaterscy żołnierze marszałka Józefa Piłsudskiego powstrzymali tryumfalny pochód Armii Czerwonej dowodzonej przez Tuchaczewskiego. Później Hitler postanowił zniszczyć Polskę; jego kampania dyplomatyczna zakończyła się niepowodzeniem, natomiast wojna błyskawiczna wprawdzie zapewniła Niemcom szybkie zwycięstwo i zakończyła dwudziestoletnią historię Polski jako dumnego, demokratycznego kraju, ale też spowodowała wybuch drugiej wojny światowej.

Główne osoby występujące w znakomitej książce Watta to legendarne postacie: Paderewski, słynny pianista, który został premierem Polski, Piłsudski, architekt niepodległości, bohater wojenny i surowy ojciec narodu, oraz liczni politycy z innych krajów - Woodrow Wilson, Clemenceau, Lloyd George, Chamberlain, Hitler i Stalin.

Watt omawia palące problemy Śląska, Gdańska, "korytarza" i "linii Curzona", tworzące skomplikowany węzeł, który Hitler postanowił przeciąć niemieckim mieczem. Ta decyzja spowodowała pożar, który zniszczył całą Europę i samą Trzecią Rzeszę.

Watt z wielką wirtuozerią ukazuje przebieg wielkich bitw decydujących o historii współczesnej Europy - zwycięstwa Piłsudskiego u bram Warszawy i skazanej na klęskę, bohaterskiej walki polskiej armii, usiłującej powstrzymać pancerne kolumny Wehrmachtu. Autor opisuje również wysiłki polskich dyplomatów, którzy przez długie lata zmierzchu państwa usiłowali przeciwstawić się smutnemu losowi, utrzymując równowagę między dwoma największymi wrogami.

Książka Richarda Watta jest wielkim osiągnięciem, niezależnie od tego, wedle jakich kryteriów ją oceniamy.

[AMF, 2005]