THEORIA ET PRAXIS: Studia z dziejów sztuki nowożytnej i jej teorii

Zbiór trzynastu rozpraw odnoszących się do zagadnień tak europejskich jak i polskich, ukazujących jedność kulturową nowożytnej Europy. Na szczególną uwagę zasługuje zupełnie nowa i fundamentalna praca o barokowej architekturze Krakowa, równie interesujące i ważne są studia o krakowskim kościele ŚŚ. Piotra i Pawła oraz uwagi o działalności architektów Krzysztofa Mieroszewskiego i Bartłomieja Nataniela Wąsowskiego.

Zgromadzone tu studia dotyczą - zgodnie z jednym z głównych kierunków zainteresowań autora - sztuki nowożytnej i jej teorii oraz wzajemnych relacji między nimi. W zdecydowanej większości opierają się one na materiale polskim; włączenie do tomu trzech prac o włoskiej tematyce jest uzasadnione silnym italinizmem nowożytnej polskiej sztuki i myśli o sztuce.

Całość prezentowanego tu materiału dzieli się na trzy człony:

Część I, dotycząca sztuki, zawiera cztery artykuły. Pierwszy z nich ukazuje tak istotny dla nowożytnej teorii architektury problem antropomorfizmu. Dwa dalsze odnoszą się do pism XVII-wiecznego jezuickiego uczonego Wojciecha Tylkowskiego. Czwarty artykuł to Podręcznik Elementa architektury domowej z roku 1749

Część II - najobszerniejsza jest poświęcona architekturze, głównie polskiej z XVII wieku. Umieszczenie w niej rozprawy o układzie przestrzennym rzymskiego kościoła Gesu tłumaczy się wyjątkową rolą, jaką ta budowla odegrała w przemianach architektury w Polsce. Syntetyczne opracowanie dziejów barokowej architektury sakralnej w Krakowie stanowi świadome nawiązanie do pracy Franciszka Kleina sprzed niemal dziewięćdziesięciu lat o barokowych kościołach Krakowa, ukazując postęp wiedzy i metod badawczych w tym zakresie. Dwa teksty dotyczące pojezuickiego kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie poświęcone są problematyce historycznej i atrybucyjnej; ich przypomnienie uzasadnia zarówno wyjątkowe znaczenie budowli w dziejach architektury polskiej, jak i aktualność tematyki wobec toczącej się ostatnio dyskusji o roli poszczególnych architektów czynnych na dworze Zygmunta III.

Część III - dotyczy malarstwa. Studium o obrazie Padovianina Chrystus i jawnogrzesznica i jego wzorach i powtórzeniach zawiera analizę i próbę usystematyzowania różnych relacji zachodzących między wzorem a jego naśladownictwami.

[Universitas, 2000]