RUBLOW: Nowela filmowa

Nowela Rublow posłużyła jako podstawa do scenariusza znanego filmu pod tym samym tytułem. Autorzy, dwaj pisarze radzieccy Andrzej Konczałowski i Andrzej Tarkowski, poświęcili ją słynnemu twórcy ikon, luminarzowi rosyjskiej sztuki narodowej Andrzejowi Rublowowi, ukazując związki tego genialnego malarza i jego dzieł z ludem ruskim. Toteż drugim obok artysty protagonistą jest tutaj lud; cała akcja rozgrywa się wśród ludu, on jest źródłem inspiracji Rublowa.

Ramy czasowe akcji wyznaczają lata 1400-1424. Część I, do 1408 r., przedstawia dzieciństwo, młodość, rozkwit talentu i kryzys twórczości Rublowa. Część II - odrodzenie się duchowe artysty, jego powrót do malarstwa.

Temat noweli - ukazanie ludu jako nosiciela idei oswobodzenia narodowego i protestu społecznego przeciw uciskowi zarówno ordy, jak i rodzimych książąt - potraktowano dogłębnie i na wielu płaszczyznach. Z dużą siłą wyrazu jawi się obraz Rusi po klęsce na Kulikowym Polu - rozbitej politycznie, gnębionej przez tatarskiego najeźdźcę, uciskanej przez książąt i bojarów, niszczonej i na nowo powstającej ze zgliszcz. Lud ruski widzi w Rublowie i jego twórczości odbicie i potwierdzenie własnej niezachwianej wiary w przetrwanie; artysta zaś - w pełni świadomy niesprawiedliwości społecznej: niszczycielskiej siły władzy i okropności cierpienia tego ludu – wyraża w swojej sztuce nadzieję i miłosierdzie Stwórcy dla cierpiących (obraz "Sąd Ostateczny"), łamiąc w ten sposób kanony bizantyjskiego i wcześniejszego ruskiego malarstwa religijnego.

Sztuka Rublowa przeżywa kryzys, kiedy w bratobójczych walkach zniszczono jego wielkie dzieło.

Z duchowej martwoty budzi się artysta dopiero po latach, zetknąwszy się z optymizmem ludzi młodych, odbudowujących zniszczony kraj. W tym zwycięstwie artysty nad samym sobą, nad swoim zwątpieniem w ludzi i w sens własnej sztuki - zwycięstwie w imię służenia narodowi, któremu znów czuje się potrzebny - zawiera się głęboko humanistyczna idea utworu.

Książkę o Rublowie prezentujemy Czytelnikom w bogatej szacie graficznej, z licznymi reprodukcjami staroruskiego malarstwa.

[Wydawnictwo Literackie, 1976]