STARA BAŚŃ: Powieść z IX wieku

Tradycyjnie określana jako powieść historyczna, jest Stara baśń znakomitą konstrukcją, wspartą co prawda na historycznych przesłankach, ale niemal w całości wywiedzioną z twórczej wyobraźni autora.

Kraszewski z rozmachem opisuje dzieje Polaków na chwilę przed wielkim przełomem chrystianizacji. Dramatyczna historia buntu społeczności kmiecej przeciwko samowładnym rządom kniaziów jest śmiałą próbą dopisania prologu do Gallowego podania o Piaście Kołodzieju. Ale Kraszewski nie jest dziejopisem. Wbrew historycznej dosłowności, równoległą osią akcji czyni opór Polaków wobec żywiołu germańskiego. A my wiemy, że przesłanie powieści, napisanej trzynaście lat po upadku powstania styczniowego, było dla czytelników jednoznaczne i aktualne.

[Prószyński i S-ka, 1998]