FILOZOFIA EKSPRESJI

"Colli należy do tych myślicieli, którzy główne źródło schyłku filozofii nowoczesnej widzą w jej subiektywizmie i związanym z nim zapominaniu o świecie. Historycznym błędem filozofów, sięgającym co najmniej czasów Kartezjusza, jest wedle niego odwrócenie się od świata oraz koncentracja na rozumie i na myślącym podmiocie. Jest to porzucenie zewnętrzności na rzecz wewnętrzności. Subiektywna wewnętrzność bardzo różnic bywa rozumiana, czy to jako akty świadomości konstytuujące sens, czy kategorie intelligibilne, czy wreszcie jako język lub potrzeby praktyczne egzystencji w świecie, zawsze jednak jest traktowana jako konstytutywna dla rzeczywistości. To ogólne nastawienie, polegające na traktowaniu wewnętrzności jako pierwszej i warunkującej zewnętrzność, prowadzi wreszcie do skrajnych postaw, wyrażających się w uznaniu za sukces myślowy konkluzji, że 'świat został w końcu na dobre zgubiony'. Ma to być rzekomo potwierdzeniem uwolnienia filozofii od molocha metafizyki. Moloch metafizyki wprawdzie istotnie wtedy znika, lecz znika też wszelki motyw dla abstrakcyjnego myślenia wykraczającego poza utylitarność. Innymi słowy, racjonalny podmiot, niszcząc świat, niszczy zarazem siebie. Zapominanie o świecie staje się więc końcem filozoficznego myślenia.

Colli nie jest odosobniony w swym przeświadczeniu o kryzysie charakteryzującym status quo. Temat kryzysu wydaje się zresztą odwieczny. Opisów i diagnostyk kryzysu kultury było wiele, pojawiają się one od dawna, co widać, sięgając wstecz choćby do Nietzschego czy Spenglera, by pominąć wcześniejsze formy wyrażania pesymizmu, ze starożytnymi włącznie. Również ostatnie dyskusje toczące się wokół kwestii postmodernizmu pełne były akcentów kassandrycznych. Taki widać musi być ton samoświadomości intelektu i kultury, a zarazem taka forma jej trwania i rozwoju (mimo katastrofizmu). Zachowując więc pewien sceptycyzm wobec katastrofizmu, nie sposób zarazem nie przyznać, źe przyczynia się on do rozumienia wielu kwestii i jest twórczą postawą myślową. Więcej chyba ciekawych koncepcji wyniknęło z pesymizmu niż z optymizmu. Podobnie jest w przypadku Colliego, który pragnąc zrozumieć lepiej sens współczesności, tworzy piękną narrację o początkach i dziejach rozumu."
zw wstępu

[Universitas, 2005]